De definitie
Mindfulness is een speciale manier van aandacht geven:
- Doelbewust
- Op het moment zelf
- Mild en vriendelijk, zonder oordeel
- Aan de dingen zoals ze zijn
Het vermogen om echt aanwezig te zijn in het hier en nu. Door diep contact te maken met wat er is in de buitenwereld, maar ook in onszelf. Het vermogen om open en ontvankelijk te zijn, en onbevooroordeeld te ervaren wat er is.
Stress op stress; onze piekerspiraal
We hebben als mens af en toe momenten waarop we ons minder gelukkig voelen. Dat is normaal en hoort bij het leven. Alleen schiet ons brein wanneer het even tegenzit automatisch in de oerstand van het overlevingsmechanisme. Het probeert een manier te bedenken om het probleem dat ons ongelukkig maakt op te lossen.
Tijdens dat proces speuren onze hersenen ons verleden af, opzoek naar vergelijkbare oude ervaringen die de huidige gemoedstoestand weerspiegelen, in de hoop een uitweg te vinden. Ook bij stress, of een (ingebeelde) dreiging diept ons brein herinneringen op waarbij we ons daadwerkelijk in gevaar wanen.
Daarbij produceren onze gedachten ook zorgen over de toekomst. In de hoop herhaling van het van het probleem in de toekomst te voorkomen.
Zou de actuele situatie passeren, dan belanden we terug in onze natuurlijke, ontspannen staat van zijn. Maar door de toegevoegde herinneringen en zorgen blijft het vecht- en vluchtsysteem geactiveerd. Er ontstaat een stapeleffect van stress op stress.
Alarmsignalen worden hiermee niet enkel door de huidige situatie geactiveerd, maar ook door het verleden en de toekomst. We belanden in een spiraal van sombere gedachten, negatieve emoties en zelfkritiek. Waarvan het grootste deel zich afspeelt in ons onbewustzijn. Deze gedachten leiden tot een verslechtering van de stemming, in plaats van de beoogde verbetering.
De doe-modus, onze automatische piloot
Als we het ‘probleem’ van somberheid, angst of stress proberen op te lossen, dan gebeurd dat vanuit de observatie van waar we nu staan en waar we willen zijn. De kloof hiertussen proberen we op te lossen via de doe-modus. Onbewust wordt het probleem opgeknipt in kleinere delen, welke we afzonderlijk willen oplossen. Waarna het geheel opnieuw wordt geanalyseerd om zien of de kloof smaller is geworden. Een heel efficiënte werkwijze die de mensheid ver heeft gebracht.
Het is echter niet effectief als het gaat om het oplossen van een ongelukkig gevoel. Het forceert de focus op de kloof tussen hoe je bent en hoe je wilt zijn. En het oplossen van de kleinere delen gebeurd aan de hand van kritische vragen al ‘Waarom lukt mij dit niet?’ en ‘Waarom overkomt mij dit?’
De focus op deze kloof tussen hoe we ons voelen en hoe we ons willen voelen accentueert het ellendige gevoel. De complexe wisselwerking tussen gedachten, emoties en lichamelijke sensaties heeft een sterke uitwerking op het brein. Meer kritische vragen worden geformuleerd opzoek naar een oplossing. Waarmee de kloof juist breder in plaats van smaller wordt.
Hoe gewoonte- en gedachtepatronen domineren
Nadenken over emotionele problemen leidt zo tot piekeren en juist meer ellende. Uit onderzoek blijkt met piekeren het probleemoplossend vermogen juist verminderd. En toch is het de onbewuste automatische reactie van onze hersenen op momenten wanneer we ons minder goed voelen.
Een kleine trigger in de vorm van een subtiele herinnering, of zorg voor later kan in de loop van de tijd een vast patroon van denken, doen en voelen activeren. We lijken dit niet te kunnen voorkomen, ook niet als het ons niet helpt.
Negatieve gedachten en stemmingen trekken in de loop van de tijd steeds diepere sporen in de geest. We glippen er steeds eenvoudiger in en raken er steeds lastiger uit.
De zijn-modus: schakelen naar minful momenten in het leven
Met mindfulness ontwikkelen we een aandachtfocus waardoor we een beter beeld vormen van wat werkelijk belangrijk voor ons is en hoe we daar naar kunnen leven. Het is een alternatieve manier van omgaan met onszelf en de wereld om ons heen. Het voorkomt niet de activatie van negatieve herinneringen om deze af te speuren naar oplossingen, negatieve zelfspraak, plannen of een veroordelende manier van denken, maar we hebben wel invloed op wat we daarna doen.
De bewuste ervaring is meer dan alleen denken. We kunnen de werkelijkheid ook ervaren via onze zintuigen. Of door even stil te staan en ons bewust te worden van ons denken. Vanuit die pure vorm van bewustzijn kunnen we de werkelijkheid rechtstreeks ervaren. Puur bewustzijn overstijgt het denken, negatieve herinneringen, negatieve zelfspraak en oordelen dat ons zicht belemmerd. Vanuit dit overzicht keert een gevoel van verwondering en stille voldoening terug in ons leven.
Via mindfulness meditatie creëren we een uitkijkpost van waaruit we gedachten en gevoelens kunnen observeren. We belanden in een innerlijk deel van onszelf waar we even afstand nemen van de reactiemachine, dat automatische mechanisme welke direct geactiveerd wordt bij iedere gebeurtenis. Via meditatie belanden we in de kalmte die zich in ons bevindt, de innerlijke rust die even niet overstemt wordt door het lawaai van ons brein.
Mindfulness gaat niet voorbij aan het natuurlijke verlangen van ons brein problemen op te lossen. Het geeft ons wel de tijd en ruimte om de beste manier te kiezen. Mindfulness creëert de mogelijkheid negatieve gedachte- en gedragspatronen voor te zijn en biedt ons houvast niet meegezogen te worden in een negatieve, neerwaartse spiraal.
Met mindfulness gaan we opzoek naar onze natuurlijke en authentieke levensvreugde, gemoedsrust en voldoening. Via eenvoudige oefeningen kunnen we deze aangeboren kwaliteiten tot uitdrukking laten komen.
Bron: Marc Williams
