Stress op stress, onze piekerspiraal
We hebben als mens af en toe momenten waarop we ons minder gelukkig voelen. Dat is normaal en hoort bij het leven. Alleen schiet ons brein wanneer het even tegenzit automatisch in de oerstand van het overlevingsmechanisme. Het probeert een manier te bedenken om het probleem dat ons ongelukkig maakt op te lossen.
Tijdens dat proces speuren onze hersenen ons verleden af, opzoek naar vergelijkbare oude ervaringen die de huidige gemoedstoestand weerspiegelen, in de hoop een uitweg te vinden. Ook bij stress diept ons brein herinneringen op. Het maakt daarbij geen onderscheid in een ingebeeld en daadwerkelijk gevaar, waardoor we ons onterecht in een realistische dreiging wanen.
Daarbij produceren onze gedachten ook zorgen over de toekomst. In de hoop herhaling van het van het probleem in de toekomst te voorkomen.
Zou de actuele situatie passeren, dan belanden we terug in onze natuurlijke, ontspannen staat van zijn. Maar door de toegevoegde herinneringen en zorgen voor de toekomst blijft het vecht- en vluchtsysteem geactiveerd. Er ontstaat een stapeleffect van stress op stress.
Alarmsignalen worden hiermee niet enkel door de huidige situatie geactiveerd, maar ook door het verleden en de toekomst. We belanden in een spiraal van sombere gedachten, negatieve emoties en zelfkritiek. Waarvan het grootste deel zich afspeelt in ons onbewustzijn. De poging het probleem via denken op te lossen, leidt dus juist tot een verslechtering van de stemming.
De doe-modus: onze automatische piloot
Als we het ‘probleem’ van somberheid, angst of stress proberen op te lossen, dan gebeurd dat vanuit de observatie van waar we nu staan en waar we willen zijn. De kloof hiertussen proberen we op te lossen via de doe-modus. Onbewust wordt het probleem opgeknipt in kleinere delen, welke we afzonderlijk willen oplossen. Waarna het geheel opnieuw wordt geanalyseerd om zien of de kloof smaller is geworden. Een heel efficiënte werkwijze die de evolutie van de mensheid ver heeft gebracht.
Het is echter niet effectief als het gaat om het oplossen van een ongelukkig gevoel. Het forceert de focus op de kloof tussen hoe je bent en hoe je wilt zijn. Het oplossen van de kleinere delen gebeurt aan de hand van kritische vragen als ‘Waarom lukt mij dit niet?’ en ‘Waarom overkomt mij dit?’
Die focus op het verschil tussen de realiteit en hoe we ons wel of juist niet willen voelen, accentueert het ellendige gevoel. De complexe wisselwerking tussen gedachten, emoties en lichamelijke sensaties heeft een sterke uitwerking op het brein. Meer kritische vragen worden geformuleerd opzoek naar een oplossing. Waarmee de afstand tot het beoogde doel juist groter wordt.
Hoe gewoonte- en gedachtepatronen domineren
Nadenken over emotionele problemen leidt zo tot piekeren en juist meer ellende. Uit onderzoek blijkt dat door piekeren het probleemoplossend vermogen juist vermindert. En toch is het de onbewuste automatische reactie van onze hersenen op momenten wanneer we ons minder goed voelen.
Een kleine trigger in de vorm van een subtiele herinnering, of zorg voor later kan in de loop van de tijd een vast patroon van denken, doen en voelen activeren. Met grote negatieve invloed op onze stemming. Toch lijken we het niet te kunnen voorkomen.
Negatieve gedachten en stemmingen trekken in de loop van de tijd steeds diepere sporen in de geest. We glippen er steeds eenvoudiger in en raken er steeds lastiger uit.
Emoties en hun weerspiegeling op onze stemming
Emoties bestaan uit gedachten, gevoelens, impulsen en lichamelijke sensaties. Deze sensaties werken subtiel op elkaar in en versterken of temperen een algehele stemming. Deze stemming wordt bij iedere ervaring als voorhoeder vooruitgestuurd op onze beleving van die situatie. Onze interpretatie van iedere ervaring wordt zodoende beïnvloed door die stemming. Hoe we ons voelen bepaald hoe we denken óver die ervaring.
De samenwerking tussen lichaam en geest
Lichaam en geest leiden geen geïsoleerd bestaan; ze wisselen beide voortdurend informatie uit.
Wat we in ons lichaam voelen wordt voor een belangrijk deel gekleurd door onze gedachten en emoties. En alles wat we denken wordt gevoed door wat zich afspeelt in ons lichaam.
Een dreiging, reëel of denkbeeldig, activeert onbewust een subtiele fysieke vecht-, bevries- of vluchtreactie. Ons brein neemt die spanning in het lichaam waar en interpreteert die als signaal voor dreigend gevaar. Waardoor het lichaam nog verder gespannen raakt.
Mindfulness meditatie: rust vanuit overzicht
Via mindfulness meditatie creëren we een uitkijkpost van waaruit we gedachten en gevoelens kunnen observeren. We belanden in een innerlijk deel van onszelf waar we even afstand nemen van de reactiemachine, dat automatische mechanismen welke direct geactiveerd wordt bij iedere gebeurtenis. Via meditatie belanden we in de kalmte die zich in ons bevindt, de innerlijke rust die even niet overstemt wordt door het lawaai van ons brein.
Mindfulness gaat niet voorbij aan het natuurlijke verlangen van ons brein problemen op te lossen. Het geeft ons wel de tijd en ruimte om de beste manier te kiezen wat een geschikte reactie is, in plaats van onbewust mee te gaan in de eerste impuls. Mindfulness creëert de mogelijkheid negatieve gedachte- en gedragspatronen te doorzien, zodat we voorkomen meegezogen te worden in een negatieve, neerwaartse spiraal.
Met mindfulness gaan we opzoek naar onze natuurlijke en authentieke levensvreugde, gemoedsrust en voldoening. Via eenvoudige oefeningen kunnen we deze aangeboren kwaliteiten tot uitdrukking laten komen.
Het gaat niet om het accepteren van het onacceptabele. Het gaat om een beter beeld van de werkelijkheid. Zodat je een betere keuze kunt maken hoe je een gewenste verandering kunt doorvoeren. Het is deze vrijheid die ons in onze kracht zet, het vormt de bron voor ons vertrouwen in het leven, onszelf en elkaar.
Overschakelen van de doe- naar de zijn-modus: de kwaliteit van mindfulness
Via mindfulness leren we te schakelen tussen de doe- en zijn-modus, door negatieve gedachte- en gedragspatronen te benaderen met een gevoel van warmte en nieuwsgierigheid. Zo belanden we via doelbewuste aandacht in het huidige moment. Zonder oordeel of de wil te veranderen zoals het nu is. Via het direct ervaren van de werkelijkheid ontstaat er ruimte voor een andere aanpak van emotionele problemen.
De zijn-modus: schakelen naar de waarneming van de waarde van een nieuw moment
Met mindfulness ontwikkelen we een aandachtfocus waardoor we een beter beeld vormen van wat werkelijk belangrijk voor ons is. Essentiële waarden die ons richting geven in he leven. Het is een alternatieve manier van omgaan met onszelf en de wereld om ons heen. Het voorkomt niet de activatie van negatieve herinneringen om deze af te speuren naar oplossingen, negatieve zelfspraak, plannen voor de toekomst of een veroordelende manier van denken, maar we hebben wel invloed op wat we daarna doen. Die ogenschijnlijke kleine verandering heeft grote gevolgen voor ons welzijn. En geeft ons de zelfverantwoording terug die ons veerkracht geeft.
De bewuste ervaring is meer dan alleen denken. We kunnen de werkelijkheid ook ervaren via onze zintuiglijke waarneming. Of door even stil te staan en ons bewust te worden van ons denken.
Vanuit die pure vorm van bewustzijn kunnen we de werkelijkheid rechtstreeks ervaren. Zuiver bewustzijn overstijgt het denken, negatieve herinneringen, negatieve zelfspraak en oordelen welke ons zicht belemmeren. Vanuit dit overzicht keert een gevoel van verwondering en stille voldoening terug in ons leven.
De 7 dimensies van de doe- en zijn-modus
Via mindfulness leren we steeds eenvoudiger te schakelen tussen de doe- en de zijn-modus op de momenten dat ons dat dient. Begint door de geregelde beoefening van mindfulness één van onderstaande dimensies te veranderen, dan veranderen de overige dimensies mee.
In de 8-weekse training komen onderstaande aspecten uitgebreid aanbod.
Automatische piloot ↔️ bewuste keuze
De zijn-modus brengt intenties en handelingen op één lijn, en leidt ons weg van zinloze automatische gedachte- en gedragspatronen.
Analyseren ↔️ gewaarworden
Vanuit de zijn-modus leren we via onze zintuigen direct contact te maken met de werkelijkheid. Het gevolg daarvan is dat we op een nieuwe manier aandacht schenken aan de mensen en de wereld om ons heen; vanuit nieuwsgierigheid en zonder vanzelfsprekendheid.
Streven ↔️ accepteren
We hebben de neiging de werkelijke wereld te vergelijken met de gewenste wereld, door een geïdealiseerd verleden of een gefantaseerde toekomst. Via mindfulness stappen we uit de tunnelvisie die ontstaat door de kloof tussen die twee werelden. Zo verlichten we de blokkade die daarmee ontstaat op ons creatieve vermogen.
We berusten niet in het lot, maar erkennen de ervaring van het moment, door deze met compassie te observeren. Vanuit die acceptatie creëren we de keuzevrijheid een probleem effectief op te lossen, in plaats van in een negatieve gedachte-gevoelspiraal te belanden.
Bewuste acceptatie hierbij staat niet gelijk aan berusten in de situatie of het onaanvaardbare te gedogen. Het gaat om de berusting in wat onveranderbaar is. En op de best mogelijke manier te veranderen waar we wel invloed hebben.
Gedachte = ‘waarheid’ ↔️ gedachte = mentale gebeurtenis
In een situatie van stress kunnen gedachten negatief domineren vanuit een perspectief dat ze ‘waarheid’ zijn. Vanuit mindfulness erkennen we dat gedachten enkel gedachten zijn; mentale gebeurtenissen, het product van ons brein. En daarmee niet altijd een reële weerspiegeling van de werkelijkheid.
Vermijden ↔️ benaderen
Van nature hebben we de neiging negatieve gevoelens en gedachten te vermijden. Terwijl juist die vrees deze mentale toestanden versterkt. Via mindfulness willen we dit compassievol benaderen, zodat we de impact ervan reduceren.
Mentale tijdreizen ↔️ huidige moment
Herinneringen hebben de gewoonte ons voorbije gebeurtenissen te doen herbeleven. Plannen voor de toekomst komen vaak neer op zorgelijke situaties vooraf beleven. In beide gevallen ervaren ons lichaam en geest de impact alsof we het daadwerkelijk op dat moment beleven.
Plannen en herinneringen worden ook vertekend door onze heersende stemmingen.
Via meditatie trainen we onze geest om onze eigen gedachten bewust waar te nemen. Zodat we uit verleden en toekomst stappen en leren leven in het heden. Plannen en herinneringen blijven komen en gaan; dat is wat onze geest doet. Maar vanuit mindfulness leren we ze als producten van onze hersenen te herkennen. De extra pijn van het vooraf of herbeleven van situaties blijft ons zo bespaart. In de praktijk betekent dit een enorme reductie van ons lijden.
Uitputtende ↔️ voedende bezigheden
Vanuit de zijn-modus leren we beter herkennen wat ons voedt en wat ons uitput. Zo herstellen we de energiebalans. En bouwen we aan onze veerkracht.
